سیار - تنزیل نور

ساعت 10:3 صبح چهارشنبه 87/10/4

تفسیر امام حسن عسگری علیه السلام(2)

7. سبک شناسی:

· از تفاسیر روایی(اثری) است که روایات آن از معصوملن ع نقل شده و از این رو در زمره تفاسیر مأثور از اهل بیت به شمار می آید . در این کتاب، تفسیر آیات قران به نقل از امام عسکرى(ع) گاه به صورت تفسیر قران به قران و اکثرا با استناد به روایات ماثوره نبی(ص) و یا پدران بزرگوار آن حضرت و گاه با بیان و تفسیر از جانب خودشان بوده است.

· در باره شیوه پردازش و نگارش مطالب بدین صورت بوده که آنچه را آن حضرت در تفسیر دو احتمال وجود دارد . نخست آنکه بیانات تفسیری حضرت در حضور ایشان نگارش می یافته است و بعد از جلسه تنظیم می شده است . دوم آنکه این دو نفر پس از خارج شده از محضر آن بزرگوار , مطالب شنیده شده را به نگارش در می آوردند .

· ابتدا آیاتی ذکر شده و سپس تفسیر و یا تاویل آن با استناد به روایات آمده است.

· در تفسیر آیات، به تاویل آیات (تفسیر بطنی)نیز توجه شده . البته در تاویل آیات تنها به نقل روایات بسنده شده است.

· به مصادیق آیات توجه شده است ولی به اسباب نزول آیات کمتر توجه شده است.

· در تفسیر و تاویل آیات، از شیوه های متداول آن روزگار در تفسیر آیات , یعنی بررسی لغوی , صرفی و نحوی و .... استفاده نشده است.

· همانند اکثر تفاسیر روایی , تمام آیات تفسیر نشده اند و روایتهای تفسیری در همه آیات یکسان نیستند.

· روایتهای وارده در باره اموری چون , فضیلت قران و اهل آن، شرح استعاذه و فضایل اهل بیت هستند .

· طرح مباحث فقهی و کلامی به صورت مختصر دیده میشود.

8 . بررسی محتوایی: برخى از علما گفته انداز نظر دلالت هم این تفسیر شامل برخی معجزات غیر قابل قبول , غلو , افراط و عجایب غیر معقول است که در منابع روایى دیگر ما هیچ اثرى از آنها نیست . همچنین وقایع خلاف مسلمات تاریخی ، در آن انعکاس یافته است . روایات نقل شده در این تفسیر گاهی اسلوب روایی خود را از دست داده اند و ظاهرا نقل به مضمون شده اند، لذا شاهد عبارات ضعیف و مضطرب هستیم . در مواردی با کتاب خدا و روایات قطعی تعارض دارد . از نظر سندی هم دارای اشکال است.

در مقابل، برخى دیگر از علما اعتبار آن را تایید مى‏کنند و در پاسخ مى‏گویند: تضعیفات ابن غضائرى معتبر نیست و در وثاقت روات این تفسیر اعتماد شیخ صدوق و ترحم گفتن بر آنها و نقل احادیث آنها در کتب معتبر خود مانند من لا یحضره الفقیه و توحید و عیون و اکمال و امالى و علل و معانى الاخبار کفایت مى‏کند.

از نظر دلالت نیز گفته‏اند شمول یک سرى روایات غیر قابل قبول یا ضعیف دلیل بر ردّ اصل کتاب نمى‏شود، همچنان که در کتاب کافى نیز احادیث ضعیف وجود دارد. در این کتاب روایاتی مطابق با قران و اصول مذهب و روایات وجود دارد .

9.تلاشهای پیرامونی:عمده ترین منابعی که به نقد و بررسی (سندی و یا محتوایی)، این تفسیر پرداخته اند:

1- محدث نوری در خاتمه مستدرک الوسائل بخشی را اختصاص به اقوال علما در اعتبار تفسیر مزبور داده است.

2-میرزا ابوالحسن شعرانی در حاشیه تفسیر مجمع البیان طبرسی به ضعف محتوایی این تفسیر و منافات داشتن تاریخی و عقلی آن اشاره کرده است.

3- محمد جواد بلاغی در رسالة حول التفسیر المنسوب الی الامام العسکری علیه السلام به نقد سندی و اضطراب در سند این تفسیر پرداخته است.

4- علامه محمد تقی تستری(شوشتری) در الاخبار الدخیله باب دوم از فصل مربوط به احادیث موضوعه، جلد اول را اختصاص به نقد و بررسی محتوایی حدود 40 مورد از اخبار جعلی موجود در تفسیر الامام العسگری علیه السلام داده است.البته گفته که در این تفسیر روایات صحیح کمیابی وجود دارد .

5- شیخ آقا بزرگ طهرانی در الذریعه الی تصانیف الشیعه به معرفی این تفسیر پرداخته است.

6- محمد حسین ذهبی در کتاب التفسیر والمفسرون در ذیل بررسی تفاسیر شیعی به معرفی و نقد این تفسیر پرداخته است.

7-آیة الله ابوالقاسم خویی در کتاب معجم رجال شیعه به بررسی رجال سند و ضعف سند و محتوا پرداخته است.

8- آیة الله استادی در مقاله ای تحت عنوان ((بحثی درباره تفسیر امام حسن عسگری علیه السلام)) به بررسی سندی و محتوایی آن توجه خاصی کرده است.

9- آیة الله استادی در کتاب چهل مقاله به بررسی سندی و محتوایی پرداخته است.

10-هاشم معروف حسنی در کتاب بین التصوف و التشیع،تفسیر منسوب به امام عسگری علیه السلام را به طور کلی از ساخته غالیان و صوفیان دانسته و به لحاظ سند و محتوا این تفسیر را مخدوش می داند.

11- آیة الله مسلم داوری در کتاب اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق در ضمن بحث از مصادر کتاب وسائل الشیعه به ضرورت، مختصرا به بررسی سندی پرداخته است.

12- آیة الله محمد هادی معرفت در کتاب صیانةالقران من التحریف به ضعف سندی این تفسیر پرداخته است.

13- علامه محمد هاشم خوانساری در رسالة فی تحقیق فقه الرضا علیه السلام به گونه ای مختصر در مورد اعتبار یا عدم اعتبار روایات آن بحث کرده است.

10 . منابع تحقیق

· کتاب بررسی صحت و اعتبار و روایات تفسیر منسوب به امام عسکری تالیف دکتر سیده فاطمه هاشمی .

· بخش کتاب شناسی نرم افزار جامع الاحادیث نور .

*******************************

بعضی منابع اینترنتی که به موضوع تفسیر امام حسن عسگری پرداخته اند:

· موسسه جهانی سبطین (علیهماالسلام): http://sibtayn.com/fa/index.php?option=com_content&task=view&id=1779&Itemid=111

· ان علی و شیعته هم الفائزون:

http://www.bandeh.com/index.php?id=252

· پایگاه حوزه نت(مختصر)

http://www.hawzah.net/hawzah/Magazines/MagArt.aspx?id=42454